مدهامّتان: علوم و معارف قرآن و حدیث

من متأسفانه داشتم در اینترنت جستجو می‏کردم که با اظهار نظر غیرکارشناسانه یکی از افراد درباره ترجمه قرآن به ترتیب نزول مواجه شدم و بسیار متأسف گردیدم. من نخست، مطلب مذکور را بدون ذکر نام گوینده نقل می کنم و بعد نقد خود را می آورم. اما مطلب مذکور:
فلانی گفت: به تازگی دشمنان اسلام به‌دلیل انفعال و سرگردانی خود به شیوه‌ جدیدی برای اسلام‌ستیزی رو‌ی آورده‌اند که یکی از این نمونه‌ها انتشار قرآن کریم بر اساس ترتیب نزول آیات است.
وی افزود: ترجمه قرآن‌ کریم به ترتیب نزول آیات ممکن است به نیت خیر و از سر خدمتگذاری انجام شده باشد، لیکن با توجه به فعالیت‌های اخیر دشمنان اسلام در راستای مبارزه با اسلام، وحی، قرآن و شخصیت رسول اکرم(ص) به صورت یک جریان اسلام‌ستیزی، می‌تواند در سلسله همان جریان وهن به مقدسات اسلامی قرارگیرد، همان‌طورکه در فیلم فتنه صفحاتی از قرآن پاره می‌شود، این ترجمه قرآن را نیز می‌توان در آن راستا قرا‌ر‌داد و لکن در چهره‌ای موذیانه و زیرکانه، که باید مورد توجه قرار گیرد.
این پژوهشگر قرآنی با بیان این مطلب که انتشار قرآن به‌ ترتیب نزول آیات دارای خطرات، شبهات و اشکالاتی است، خاطرنشان‌کرد: قرآن کنونی به امر و با نظارت شخص پیامبر(ص) تنظیم‌ شد و در مجموع بیش از 6600 آیه قرآنی است که حتی یک آیه هم در این قرآن ‌پس و پیش نشده و تعداد آیات در هر سوره‌ معین و معلوم است؛ همچنین ترجمه قرآن و چاپ آن به صورت ترتیب نزول آیات، چهره‌ متفاوت از قرآن کنونی به نمایش خواهد گذاشت که آغاز آن از سوره «اقرء باسم ربک الذی خلق» خواهد‌ بود و سوره فاتحه الکتاب به صفحات بعدی منتقل خواهد شد و بدین‌صورت برای خوانندگان شبهه و برای دشمنان فرصت شهبه‌افکنی فراهم خواهد کرد.
وی توضیح‌داد: روایات پیرامون ترتیب نزول آیات مختلف است و به ناچار شبهه‌انگیزان به چاپ قرآن‌های متعدد روی‌آورده و و اذهان مردم را مشوش خواهند‌ ساخت، به علاوه آیات واقع در سوره‌ها نیز کاملاً متفاوت با قرآن فعلی خواهد ‌بود و برخی از آیات سوره بقره، به سوره آل‌عمران و یا اعراف خواهد رفت و بالعکس؛ بدین ترتیب جایگاه آیات در سوره‌ها و متن، ترتیب و ترکیب سوره‌ها نیز متفاوت و در واقع تغییر جایگاه سوره‌ها به تغییر جایگاه و پایگاه آیات منجر خواهد ‌شد.
وی اظهارکرد: امروزه در شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنتی که حتی درصورت ظاهر از اسلام حمایت می‌شود، بدترین چهره‌ها و فرهنگ‌ها را از مسلمانان به نمایش می‌گذارند که بدون‌شک نتیجه فعالیت‌های پنهان آمریکا و اسراییل است، با وجود گستردگی تبلیغات منفی که توسط استکبار جهانی علیه اسلام به راه افتاده است لیکن مشاهده می‌شود که انسان‌های تشنه حقیقت فوج فوج به سوی معارف اسلامی و اصول انقلابی روی می‌آورند.
پژوهشگر علوم قرآنی در پایان این گفت‌وگو با بیان این‌که نظرات پیرامون ترتیب نزول قرآن متفاوت و متعدد است، یادآور شد: شاید بیش از ده‌ها روایت در مورد ترتیب نزول سور قرآنی نقل شده تا ‌جایی ‌که حتی بعضی سوره حمد و برخی سوره اقرإء را سوره اول قرآن شمرده‌اند و همچنین در مورد این‌که کدام سوره قبل از کدام سوره بوده است اقوال متفاوت است و اگر قرار ‌باشد این راه گشوده بشود در واقع صورت و چهره قرآن از بیست نمونه هم تجاوز خوهد کرد و کاملآ باب اختلاف برای باطل‌کاران گشوده خواهد ‌شد؛ بنابراین کسی که علاقه‌مند به قرآن، اسلام و امت اسلامی‌ است باید موضوع وحدت قرآن را کاملاً مدنظر قرار دهد که حتی رسم‌الخط آن هم تغییر نکند و به صورت همان لغت عربی نوشته ‌شود و اما کسانی که دشمنی با اسلام و قرآن دارند، باید بدانند که بیش از هزار سال است که با قرآن مبارزه کرده‌ و راه به جایی نبرده‌اند و نخواهند برد.

اما نقد اینجانب
اولاً، من از چاپ قرآن به ترتیب نزول دفاع نمی کنم؛‏ چون من هم معتقدم نباید خرق اجماع مسلمین درباره ترتیب اصل قرآن کرد. قرآنی که در محافل عمومی و مساجد و دیگر مجالس عمومی قرار می‌گیرد، باید به همان ترتیب موجود باشد.
ثانیاًً، هرگز این معنا که ترتیب قرآن موجود زیر نظر پیامبر اسلام(ص) صورت گرفته و مورد تأیید آن حضرت بوده است، قابل اثبات نیست و بسیاری از علمای اسلامی از دیرباز بر این نظر بودند که ترتیب سوره‌های قرآن موجود به اجتهاد صحابه صورت گرفته است که علامه طباطبایی، آیت الله معرفت، علامه جعفر مرتضی و امثال ایشان از کسانی هستند که همین نظر را دارند.
ثالثاً، ما در روایات متعدد از شیعه و سنی داریم که حضرت علی(ع) قرآن را به ترتیب نزول نوشت و آن بی تردید به تعبیر علامه جعفر مرتضی نمی‌‌تواند بدون اشاره پیامبر اسلام(ص) باشد و نیز در روایات شیعی آمده است که امام زمان(ع) آنگاه که ظهور خواهد کرد، همان قرآن حضرت علی‌(ع) را به جای قرآن موجود رسمیت خواهد داد. اگر سخن آن شخص درست تلقی شود، باید بگوییم که اول فتنه گر و شبهه پرداز، خود پیامبر اسلام(ص) و بعد از او امام علی(ع) و امام زمان(ع) است.
رابعاً، عقل هم حکم می‌کند، متونی که طی 23 سال فراهم شده و هر کدام از آنها مشتمل بر مطالب گوناگونی است که ترتیب موضوعی آنها را ممکن نمی‌سازد، باید به ترتیب تاریخی اش مرتب شود. متأسفانه بر اثر این که قرآن موجود به شکلی بی نظم و نامعقولی مرتب شده است، باعث شده است، مراد بسیاری از آیات قرآن در پرده ای از ابهام فرو رود و تفاسیری که هم که بر اساس آنها نوشته شده است، آشفته و درهم بنمایند.
خامساً، خوشبختانه، دیگر سدّ سامان دادن قرآن به ترتیب نزول شکسته شده و این تعصبات بی جایی که تنها ثمره آن مهجوریت و مبهم‌نگاه داشتن قرآن است، ره به جایی نخواهد برد.
تا کنون ترجمه ها و تفاسیر متعددی از سوی خاورشناسان و مسلمانان عرب از قرآن کریم به دست داده شده است که برجسته ترین آنها «التفسیر الحدیث» تألیف محمد عزه دروزه در ده جلد به زبان عربی است. در میان فارسی زبان‌ها نیز تلاش هایی صورت گرفته است. تفسیر حجت الاسلام و المسلمین آقای بهجت‌پور به ترتیب نزول که ظاهراً تا کنون یک جلد آن منتشر شده است، از آخرین کارهایی است که در این زمینه صورت گرفته است.
سادساً، ترجمه و تفسیر قرآن به ترتیب نزول به هر ترتیبی که باشد، هیچ خدشه ای بر قرآن پدید نمی‌آورد؛ بلکه زاویه‌ای جدید برای فهم روشن‌تر قرآن ایجاد می‌کند. اختلافات ترتیب نزول‌ها هم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و بستر را برای تحقیقات و مطالعات عمیق‌تر فراهم می‌نماید.
نفس اختلافات میان روایات و دیدگاه ها زیان‌‌‌‌آور نیست و از آن گریزی هم نمی‌توان داشت. مگر در سایر موضوعات میان روایات یا دیدگاه‌ها اختلاف وجود ندارد؟ آیا پنهان داشتن اختلاف روایات و نظرها راه درست و عالمانه ای است؟ با پاک کردن صورت مسئله که اصل مسئله حل نخواهد شد. ارایه راه حل برای مسئله است که به حل مسئله منجر می شود.